Geert van Istendael in Praag

Schrijver Geert van Istendael was van 9 tot 16 mei 2009 een van de belangrijke buitenlandse gasten op de Praagse boekenbeurs. Zijn verblijf was het resultaat van een samenwerking tussen Het beschrijf en Literature Across Frontiers ter gelegenheid van het Tsjechische EU-voorzitterschap. Hieronder leest u een uittreksel uit zijn verslag. (Eerder dit jaar genoot de Tsjechische dichter Petr Borkovec van een residentie bij Het beschrijf in Brussel, waar hij te gast was op het Passa Porta Festival.)

"Europa is een heet discussiepunt in Tsjechië. De intellectuelen en schrijvers met wie ik spreek, vervloeken president Václav Klaus wegens diens luid verkondigde euroscepticisme. Ze zijn woedend en beschaamd tegelijk omdat de regering-Topolánek gevallen is tijdens het Tsjechische voorzitterschap en omdat de nieuwe overgangsregering bevolkt wordt door mensen uit het oude apparaat.
Geen wonder dat het idee van een Europese Grondwet in Verzen de Tsjechen zeer interesseert. Hun verwachtingen zijn hoog gespannen. Ze stellen bange vragen over Europa, ze zijn teleurgesteld in Europa en toch vinden ze de Europese constructie noodzakelijk. Het lijkt soms alsof ze verwachten dat de grondwet in verzen antwoorden zal bieden voor hun problemen, zoals vroeger de poëzie antwoorden leek te bieden op vragen die niemand in het openbaar mocht stellen. Dat bewees ook het programma in en rond de boekenbeurs. Ik heb het volgende gedaan:

13 mei. Een avond in de kelder van de onafhankelijke uitgeverij en boekhandel FRA. Onderwerp: de meertaligheid, het multiculturele Brussel, de werking van het Brussels Dichterscollectief en de Grondwet in verzen. Moderator was de schitterende dichter Petr Borkovec, die onlangs in Brussel verbleef. Ik kon gewoon Nederlands spreken, de onvolprezen Jana Pellarová vertaalde simultaan en vertoonde na afloop geen spoor van vermoeidheid, al had de zaak lang geduurd. Jammer genoeg zijn we niet meer toegekomen aan het voorlezen van poëzie.

15 mei. Op de boekenbeurs zelf, een openbaar gesprek met Jana Pellarová over het Europese labyrint. Kan België gezien worden als een schaalmodel van Europa? Als België niet langer mogelijk is, is dan de EU wel mogelijk? Hoe democratisch is de EU? Kunnen wij ons euroscepticisme permitteren, kunnen wij het tolereren? Wat is de functie van de Europese grondwet in verzen? Enz. Talen: Nederlands / Tsjechisch. Mooi om waar te nemen was het volgende. De auteurszaal, waar de discussie plaatsvond, was eerst schaars bezet, maar liep, gaande de discussie, langzamerhand vol. Bezoekers van de beurs komen voorbij, zien de aankondiging, blijven staan bij de brede ingang om te luisteren en komen uiteindelijk binnen.

16 mei. Op zaterdagmiddag om drie uur, lezen zes dichters die meeschreven aan de Europese Grondwet in Verzen (Petr Borkovec, Patrick McGuinness, Katerina Rudcenková, Eugenijus Ališanka, Clair Azzopardi, Geert van Istendael) en drie medewerkers van Literature Across Frontiers uittreksels voor uit de Europese Grondwet in Verzen. De talen: Tsjechisch, Engels, Maltees, Litouws. Ik gaf een korte toelichting over de rol van de dichters in de Europese hoofdstad, over de grondwet in verzen als een kritisch commentaar naast de wanstaltige en duistere tekst van de officiële grondwet, waarbij de poëtische taal fungeert als heldere lamp en gewet mes, over de logica en authenticiteit van het poëtische discours in vergelijking met het eurocratische discours; over de dichters die de grondwet teruggeven aan de mensen die er recht op hebben, nl. de Europese burgers.
De avondvoorstelling vond plaats in het kleine theater Viola, een magische plek. In de communistische tijd is het altijd een soort niche gebleven, een plek waar je kon zeggen wat elders verboden was. Het combineert café en (klein) theater zoals alleen de Tsjechen het weten te combineren. Tien dichters lazen voor. Er was ook een uitstekende jazzpianist. Talen: Tsjechisch, Engels, Frans, Litouws, Ests, Grieks, Nederlands. Jana Pellarová had speciaal voor deze gelegenheid twee gedichten van mij vertaald (deel twee uit Taalmachine, en het korte gedicht 'Zij voeren naar de poorten van de hemel'). Petr Borkovec las de Tsjechische versie. Daarna gaf ik omstandig toelichting bij de Europese Grondwet in Verzen en lazen we kort voor uit de grondwet. Op het programma dat iedere gast bij de ingang in handen kreeg, stond de tekst afgedrukt van de Europese hymne (David Van Reybrouck: 'Pane, pano, pain, pan, pa, pão...'). Dichters en publiek hebben de tekst plechtig samen gezongen, begeleid door de pianist. Ik kreeg de stellige indruk dat het publiek zijn eigen bisnummer wilde zingen, maar het was al laat op de avond.
Ik heb daarna nog twee interviews gegeven. Eén voor de Tsjechische wereldomroep in het Frans en één voor de gewone Tsjechische radio, telkens over de Europese grondwet in verzen. Jana Pellarová vertaalde tot de laatste snik, al moest ze daarna nog meer dan zeventig kilometer naar huis rijden.
Het tweewekelijks verschijnende Tsjechische cultuurtijdschrift A2 heeft een hele bladzijde met tal van uittreksels uit de grondwet in verzen gepubliceerd."

Met dank aan het Vlaams Fonds voor de Letteren voor de ondersteuning van Geert van Istendaels verblijf.